Konfederacja targowicka zrzeszała magnatów sprzeciwiających się Konstytucji 3 maja. Jej zawiązanie nastąpiło w 1792 roku w Petersburgu. Sprzymierzeńca znalazła ona w Katarzynie II.

 Ważnym momentem dla losów Rzeczypospolitej był akces Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy. Monarcha zrobił to w trosce o losy kraju, wierzył, że uda mu się uratować niektóre ze zmian, jakie niosła ze sobą Konstytucja.

 

Konfederacja targowicka – czym jest?

Każdy, kto zastanawia się, czym była konfederacja targowicka i kiedy się wydarzyła, powinien wiedzieć, że w dalszym ciągu postrzegana jest ona jako synonim najcięższej zdrady narodu. Była ona wyrazem sprzeciwu prorosyjskiej magnaterii, która nie zgadzała się z postanowieniami Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 maja, która wprowadzała trójpodział władzy (na: ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą), likwidowała odrębność Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Do przeciwników Konstytucji należało trzynastu magnatów, w tym Seweryn Rzewuski, biskup Józef i Szymon Kossakowski, Franciszek Ksawery Branicki, Szczęsny Potocki, Dyzma Bończa-Tomaszewski. Do jej zawiązania doszło 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu. Tekst konfederacji został ogłoszony 14 maja 1792 roku, doszło do tego w miejscowości Targowica, podpisano wówczas 40-stronicowy akt konfederacyjny.

 

Kiedy wydarzyła się konfederacja targowicka?

Twórcy konfederacji, którzy sprzeciwiali się reformom mającym uporządkować wewnętrzny chaos, znaleźli protektorkę w osobie Katarzyny II. Tak samo jak Watykan, uważała ona, że dokonujące się zmiany są przeprowadzane w jakobińskim duchu. Na prośbę konfederatów w nocy z 18 na 19 maja 1792 roku do Polski wkroczyła armia rosyjska, pokonana pod Zieleńcami przez wojska Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki. Następnie, 18 lipca 1792 roku miała miejsce bitwa pod Dubienką, uznaje się ją za nierozstrzygniętą, co nie było najgorszą wiadomością. Okazało się nią złożenie przez króla akcesu do konfederacji.

 

Przyczyny przystąpienia króla do Targowicy

Przystąpienie władcy do Targowicy miało miejsce 24 lipca 1972 roku. Poniatowski obawiał się braku wsparcia ze strony Prus i pragnął uratować integralność terytorialną państwa. Wierzył, że jego abdykacja przyspieszyłaby jedynie ruinę państwa, miała nadzieje, że pozostając na stanowisku, jest w stanie ocalić którąś z dobrych zmian, jakie niosła ze sobą Konstytucja 3 maja. Jego celem stała się „detronizacja” inicjatorów konfederacji.

 

Skutki akcesu Poniatowskiego do konfederacji

Efektem przystąpienia króla do Targowicy była emigracja zdeklarowanych przeciwników konfederacji i złożenie dymisji przez Tadeusza Kościuszkę i Józefa Poniatowskiego, którzy nie zamierzali służyć zdrajcy.

Później władca przystąpił do formowania nowego zaplecza politycznego, podjął działania, które miały skłonić do współdziałania kluczowych działaczy konfederacji. Próby przejęcia przez Poniatowskiego władzy spotkały się ze sprzeciwem m.in. Szczęsnego Potockiego. Swoją dezaprobatę poczynaniami monarchy wyraziła też Katarzyna II.